به گزارش «کالاخبر»؛ سابقه فعالیت بورس های کالایی در جهان شاید به سده هجده و نوزده میلادی بازگردد. البته سوابق تاریخی فعالیت بازارهای کالایی با هدف کاهش ریسک و نوعی از معاملات فردایی در تاریخ تمدن برخی کشورها در شرق آسیا قابل اعتنا است.

ماهیت دادوستد در تمام کشورها و مناطق یکی است اما تنوع نیازها و ظهور شرایط جدید و همچنین میل به رشد و توسعه باعث تاسیس بورس ها و ایجاد تحول بزرگ در ساختار این بازارها در طول دویست سال گذشته بوده به نحوی که کمتر کشور تولیدکننده ایی را در جهان سراغ داریم که به سمت بورس و ابزارهای بورسی برای توسعه اقتصادی نرفته باشد.اما، دوره طلایی ظهور بورس های کالایی با آغاز انقلاب صنعتی در اروپا در قرن نوزدهم و لزوم تامین مواد اولیه برای صنایع تاسیس بورس فلزات لندن آغاز شد و تقریبا همزمان در آمریکا با توجه به نیاز بخش کشاورزی به بازاری متشکل و یکپارچه، زمینه برای تاسیس بازارهای کالایی در مراکز تولید کشاورزی و قانونمند شدن معاملات و در نهایت تاسیس بازار بورس مهیا گردید.

با گذشت زمان، بورس های کالایی در مسیر تکاملی خود افق های جدیدی را در چشم انداز معاملات کالایی ترسیم کردند و منشا خدمات ارزشمندی برای بخش های تولید، استاندارد، انبارداری و تجارت کالا شدند. در این مجال برآنیم تا تعدادی از بورس های کالایی در پنج قاره جهان را معرفی نماییم. در سری گزارش های کالاخبر، بورس های کالایی و مشتقه فعال در آسیا را معرفی می کنیم که در این نوشته به بررسی بورس های کالایی ژاپن می پردازیم

بورس های کالایی در آسیا

قاره کهن، با ۴۹ کشور کوچک و بزرگ و بیش از ۴ میلیارد جمعیت، بزرگترین بازار داد و ستد کالا در جهان است. اقتصادهای مولدی همچون چین، ژاپن، هند، کره جنوبی که در حوزه معاملات کالایی پیشرو هستند زمینه را برای رشد و توسعه اقتصاد از شاهراه بازار سرمایه فراهم کرده اند. در این میان، بورس توکوم ژاپن با سابقه ترین بورس کالایی و بورس کالای ایران یکی از بورس های جوان، نوظهور و فعال آسیا است.

بورس های شرق آسیا 

سابقه معاملات کالایی در قالب نوعی از قراردادهای آتی در ژاپن به قرن ها پیش بازمی گردد. اولین بورس کالای ژاپن در سال ۱۹۵۱ تحت عنوان بورس پارچه توکیو (Tokyo Textile Exchange) آغاز به کار کرد. در همان سال، بورس کائوچو و سپس در سال ۱۹۸۲ بورس طلای توکیو تاسیس شد.بورس کالای ژاپن (توکوم) (Tokyo Commodity Exchange) در سال ۱۹۸۴ و به دنبال ادغام سه بورس پارچه، کائوچو و طلای توکیو تشکیل شد. در اکتبر ۲۰۱۹ گروه بورس های ژاپن (Japan Exchange Group) بورس توکوم را به مبلغ ۴۶ میلیون دلار خریداری و تملک کرد. بورس کالای توکیو هم اکنون بیش از ۱۴ قلم کالای بورسی از جمله گروه فلزات شامل آلومینیوم، گروه فلزات گرانبها مانند طلا، نقره، پلاتین و پالادیوم؛ گروه حامل های انرژی مانند نفت خام، گازوئیل، بنزین، دیزل، نفت سفید، دیزل دریایی (سوخت کشتی)، قراردادهای جریان الکتریسیته و در گروه محصولات کشاورزی لاستیک طبیعی (کائوچو)، شکر، ذرت، سویا و لوبیای قرمز را در قالب قراردادهای آتی و اختیار عرضه می کند. تسویه معاملات توکوم و سایر بورس های کالایی ژاپن توسط اتاق پایاپای کالایی ژاپن انجام می شود.

اعضای توکوم دو دسته اند: کارگزاران که شامل ۱۴ شرکت کارگزاری داخلی و بین المللی که پذیرش و ثبت سفارش کالا برای مشتریان را انجام می دهند و اعضای معامله گر که شامل تولیدکنندگان، صنایع و عرضه کنندگان کالا در حوزه نفت، انرژی، معادن و فلزات، خودرو و لاستیک سازی و همچنین تعدادی از خریداران صنعتی هستند. حجم معاملات این بورس در سال ۲۰۱۸ به ۲۳ میلیون و ۶۳۰ هزار قرارداد بالغ شد. بورس توکوم به دلیل عدم بازاریابی مناسب و وجود سیاست های محدود کننده بازار از یک بورس پیشرو مبدل به بورسی زیان ده شده است لذا گروه بورس های ژاپن در اوسط سال ۲۰۱۹ اقدام به خرید و تملک این بورس کرد. دولت ژاپن نیز اعلام کرد قصد دارد در راستای احیای مجدد بازار سرمایه این کشور و جذب سرمایه گذاران خارجی با ادغام کلیه بورس های این کشور مرکز مالی ژاپن را راه اندازی کند.

نمودار روند تغییرات حجم معاملات بورس توکوم از ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸

 حجم معاملات توکوم در سال ۲۰۱۸